Wyszkowski browar
Browar w Wyszkowie powstał w 1860 roku, został założony przez Pawła Szymońskiego. Zakład produkował piwo do 2001 roku, był zlokalizowany przy ul. Świętojańskiej.
Zdj.: Budynek biurowy i brama wjazdowa do browaru. Wyszków lata 80. XX w.
Założyciel browaru Paweł Szymoński (1830– 1892) urodził się we wsi Olszewice, parafia Kałuszyn, powiat miński. Z żoną i dziećmi przeniósł się do Wyszkowa, gdzie w 1860 roku pobudował browar. Zmarł we wrześniu 1892 roku. Po nim właścicielem browaru został jego syn Kazimierz, który zmodernizował zakład, pobudował nowe obiekty. W pierwszych latach XX wieku browar produkował rocznie ok. 7 tysięcy wiader piwa (ok. 860 hektolitrów).
W lipcu 1906 roku w gazetce „Z nad Narwi i z nad Bugu czyli co się u nas dzieje?: wydawnictwo humorystyczno-satyryczne z poważnym działem informacyjnym” ukazał się tekst o Wyszkowie, oto jego fragment: Z godniejszych uwagi zakładów przemysłowych – browar K. Szymońskiego, założony przez śp. Pawła, ojca obecnego właściciela. Produkcja roczna 75 000 wiader. Zbyt w powiatach: Pułtuskim, Radzymińskim i Ostrowskim.
W 1909 roku wyszkowski browar zatrudniał 14 robotników, przerabiał 12 tys. pudów (ok. 200 ton) jęczmienia i prosa, 160 pudów (2620 kg) chmielu. Produkował wówczas 80 tys. wiader piwa, z których 10 tys. wiader szło na eksport do Rosji – czytamy w „Dziejach Wyszkowa i okolic” Janusza Szczepańskiego.
Browar produkował piwo „Wyszkowskie”, ciemne i jasne.
Zdj.: Etykieta piwa z browaru Kazimierza Szymońskiego. Lata 30. XX w.
Kazimierz Szymoński zapisał się w pamięci wyszkowian nie tylko jako właściciel browaru, ale też jako prezes Ochotniczej Straży Ogniowej, wiceprezes Komitetu Obywatelskiego dla gmin Wyszków i Somianka (w 1915 roku jego zadaniem było udzielanie pomocy najuboższym na zapleczu frontu), wiceprezesem Rady Szkolnej wyszkowskiego gimnazjum, pierwszym burmistrzem Wyszkowa po odzyskaniu przez Polskę niepodległości. Zmarł bezpotomnie 12 listopada 1930 roku w wieku 63 lat.
W tamtych czasach nie było elektrycznych agregatów chłodzących, do chłodzenia piwa używano w browarze dużych ilości lodu. W Wyszkowie lód był pozyskiwany z rozlewisk Bugu, a następnie przechowywany w lodowni. O tym, jak go pozyskiwano i przechowywano, opowiadał Mieczysław Sitek (rocznik 1920), mieszkaniec Nadgórza.
– Ojciec był furmanem w browarze, w zimie woził z innymi lód z dołów na łęgach. Zaczynali, jak lód miał grubość 10 cm. Całą zimę 40 – 50 furmanek miało utrzymanie przy tym lodzie. Przechowalnia lodu była w browarze, ale i w budynku na początku ul. Świętojańskiej. W ścianie były otwory, wrzucaliśmy lód prosto z ulicy i przesypywaliśmy trocinami. Przez kilka lat w zimie pracowałem w browarze przy układaniu ścian z lodu, bo dla murarza w zimie roboty nie było. Budowaliśmy mury metrowej grubości, potem 10 cm korka, jak lodówka. Lodowe mury miały 6 metrów wysokości.
W połowie lat 30. XX wieku browar od wdowy Józefy Szymońskiej kupił Józef Cudny, właściciel największej wyszkowskiej firmy handlowej (zginął w 1945 roku w obozie koncentracyjnym Stutthof); po nim właścicielką została jego żona Władysława Anna. Zmarła w 1980 roku, spadkobiercą został ich syn Ryszard.
Podczas okupacji browarem zarządzali Niemcy, była też tam prowadzona inna, nielegalna, działalność.
– W czasie okupacji browar był głównym dostawcą drożdży do robienia bimbru – opowiadał z uśmiechem Bolesław Wolski, syn przedwojennego burmistrza, honorowy obywatel gminy Wyszków.
Po kilkumiesięcznej przerwie, spowodowanej zniszczeniami wojennymi, w 1945 roku Browar Parowy w Wyszkowie wznowił produkcję. W 1947 roku zatrudniał 48 pracowników, kierownikiem technicznym był Adam Posłowski. Zmieniła się też nazwa, na Browar Parowy i Wytwórnia Wód Gazowanych w Wyszkowie n/B. Dzierżawcy Wł. Cudna i S-ka. Dyrektorem technicznym browaru był Władysław Wilk (ojciec późniejszego senatora Henryka Zbigniewa Wilka); browar produkował 14 tys. hektolitrów piwa rocznie.
W 1950 roku browar został upaństwowiony. „Ustanawia się przymusowy zarząd państwowy nad Browarem Parowym i Wytwórnią Wód Gazowych w Wyszkowie n/Bugiem, własność Cudnej Władysławy, Cudnego Józefa i Judenbauma Joska” – zapisano w Monitorze Polskim z 12 stycznia 1950 roku. W 1956 roku na 4 lata browar został przejęty przez Ostrowsko-Mazowieckie Zakłady Przemysłu Terenowego w Ostrowi Maz. W1960 roku został samodzielnym zakładem pod nazwą Wyszkowskie Zakłady Przemysły Terenowego – Przedsiębiorstwo Państwowe Browar w Wyszkowie. Na przełomie lat 60. i 70. browar został zmodernizowany. Chłodzenie lodem zastąpiono chłodzeniem sprężarkowym. Uruchomiono 3 oddziały leżakowni i nową linię rozlewniczą. Na początku lat 70. browar produkował ponad 100 tys. hektolitrów piwa rocznie, zatrudniał ponad 80 osób.
Wyszkowskiemu browarowi szefowali m.in. Józef Rzeszutko, Henryk Stokowski, Ignacy Warpas, Marian Kowalik, Zenon Niderla.
Zdj.: Linia produkcyjna – automat do napełniania i kapslowania butelek, 1992 r.
Od 1993 roku nasz browar wszedł w skład spółki Browary Warszawskie (tworzyły ją browary: Warszawa, Wyszków i Ciechanów oraz słodownia w Kutnie). Produkował rocznie ok. 50 tysięcy hektolitrów piwa jasnego pełnego niepasteryzowanego. W kwietniu 2000 roku Browary Warszawskie wykupiła firma austriacka, która odmówiła przyjęcia wyszkowskiego zakładu, m.in. z powodu nieuregulowanych stosunków własnościowych. Ponad pięćdziesięcioosobowa załoga postanowiła założyć spółkę z kapitałem założycielskim 100 tys. zł. Browar warzył piwa o nazwie „Swojskie” i „Atut”.
Spadkobierca Ryszard Cudny przez wiele lat starał się o zwrot browaru – ostatecznie w październiku 2001 roku otrzymał z Ministerstwa Rolnictwa decyzję stwierdzającą nieważność przejęcia przez państwo Browaru Parowego i Wytwórni Wód Gazowych w Wyszkowie n/B. W tym samym miesiącu zapadła decyzja o likwidacji spółki pracowniczej, a z końcem 2001 roku wyszkowski browar zakończył swoją działalność. Ryszard Cudny nie zdecydował się na sprzedaż browaru inwestorom, którzy chcieli wznowić produkcję piwa.
Elżbieta Szczuka
